ماهی دیسکس بدون شک یکی از زیباترین ماهیان آکواریومی آب شیرین است همه افرادی که آکواریوم دارند علاقه مند به نگهداری از این گونه بسیار زیبا هستند. ولی این نکته قابل توجه است که نگهداری عجولانه این ماهی و بدون اطلاعات قبلی، این رویای زیبا را به یک واقعیت تلخ تبدیل می کند. در ادامه به نکاتی خواهیم پرداخت که باید در هنگام نگه داری از این ماهی رعایت شود.
معرفی ماهی دیسکس
نام رایج: دیسکس
نام علمی: Symphysodon discus
خانواده : سیکلیده (سیچلایدها)
زیر خانواده: Cichlasomatinae
تانک مورد نیاز : حداقل 150 لیتر
دمای اب: 24 الی 26 درجه سانتیگراد
میزان PH آب: 6.5 الی 7
غذا: غذاهای زنده ( میگوی زنده و کرم خاکی )، غذاهای منجمد ( دل گاو و بوقلمون و جگر گاو، کرم منجمد و … ) و غذاهای خشک ( لوفاک و کرم فشرده و غذاهای مخصوص و تجاری دیسکس).
سازگاری: بهتر است با گونه های خود نگهداری شوند ولی با آنجل هم قادر به نگهداری هستند. ( در برخی موارد با سیچلایدها و سورم ها سازگاری دارند ) ولی بهترین گزینه برای نگه داری با دیسکس ها خود دیسکس ها هستند به دلیل آنکه بیشترین سازگاری را دارند.
نکته بسیار مهم: سعی کنید ماهی ها را به صورت یکجا خریداری کنید در صورتی که ماهی ها را به صورت تک تک خرید کنید احتمال بروز درگیری بین ماهی ها بسیار زیاد است.
شناخت: اگر شما هم به آکواریوم و نگهداری ماهیان آب شیرین علاقه مند هستید؛ بدون شک یکی از زیباترین ماهی های آب شیرینی که تا بحال دیده اید و یا از آن نگهداری کرده اید؛ می تواند دیسکس باشد. یک ماهی کمرو و خجالتی که در زیبایی و تنوع رنگ میتوان آن را به عنوان بارزترین ماهی آب شیرین دانست و شاید همین موضوع باعث شده است که خیلی ها این ماهی را به عنوان عروس آکواریم های آب شیرین بشناسند. تنوع رنگ این ماهی از شامل رنگ های قرمز، خونی، آبی، سفید، صورتی، زرد، نارنجی، سبز، فیروزه ای، قهوه ای و … میباشد که باید به این تنوع؛ تنوع حالت‌های رنگبندی (مانند نقطه ای، Spotted، پوست ماری، Snake Skin و …) را هم اضافه نمود. هر چند نگهداری از این ماهی، بدلیل حساس بودن آن و لزوم ایجاد شرایطی تقریبا مشابه با شرایط طبیعی محل زندگی این ماهی در جنگل‌های آمازون به نسبت بسیاری از انواع دیگر ماهی های آب شیرین، سخت تر است اما در بسیاری از موارد نمیتوان از فکر داشتن چنین ماهی زیبایی در آکواریوم چشم پوشی کرد.
شرایط: این ماهی در آبی با دمای تقریبا ۲۴ الی ۲۶ درجه سانتیگراد) و با مشخصاتی مانند پی اچ 6.6، سختی: 25ppm، آهن: 1.7ppm، آلکالین: 20ppm و کلریدها: 3ppm بیشترین زیبایی را خواهد داشت. این شرایط نشان میدهد که این ماهی در آبهایی با کمترین میزان سختی بهترین شرایط را برای ادامه حیات و همچنین تکثیر دارا میباشد و به همین خاطر معمولا کسانی که از این نوع ماهی نگهداری می‌نمایند، به صورت دوره ای و به فاصله زمانی هر سه روز یکبار، چیزی در حدود یک سوم آب آکوایوم محل نگهداری این ماهی را با آب تازه و کاملا هم دما با آب موجود در آکواریوم تعویض می‌نمایند. شدت رنگ در این نوع ماهی رابطه مستقیمی با شرایط زندگی آن دارد، امروزه در بسیاری از فروشگاه های مربوط به ماهی ها آب شیرین میتوان مواد شیمیایی را یافت که تا حدودی میتوانند بر روی شدت رنگ این ماهی تاثیر بگذارند اما در نهایت چیزی جز ضعف و عدم بروز علائم اولیه بیماری تا قبل از شدت گرفتن بیماری، را باعث نخواهند شد. بنابراین بهترین توصیه در این مورد نگهداری ماهی در بهترین شرایط ممکن و عدم استفاده از اینگونه مواد شیمیایی که گاها به نام مواد غذایی هم فروخته میشوند میباشد.
تغذیه: تنوع غذایی و مخصوصا استفاده از غذاهای زنده میتواند تاثیر زیادی بر سالم بودن ماهی های شما داشته باشد و البته در میان غذاهای زنده موارد مانند دافنیا (کک آبی)، ان کایت راوس (کرم سفید)، لومبر کلیوس توستویس (کرم خاکی) و پشه میتوانند گزینه های خوبی برای تغذیه این ماهی و البته بیشتر ماهی های بومی مناطق گرمسیری باشند. در ایران معمولا این نوع غذاهای زنده به سختی یافت میشوند اما یکی از غذاهای زنده ای که میتوانید به راحتی به آن دسترسی داشته باشید (و یا حتی به صورت مصنوعی به تکثیر آن بپردازید، کرمهای خاکی هستند؛ نکته قابل توجه در این ارتباط این است که قبل از تغذیه ماهی بوسیله کرم خاکی؛ حتما کرمها را حداقل به مدت 24 تا 48 ساعت در درون آب قرار دهید تا تمامی موادی که در بدن کرم وجود دارند، و از جمله خاک از بدن کرم خارج شوند. عدم توجه به این نکته میتواند باعث مسمومیت ماهی و از بین رفتن آن شود. از دیگر غذاهای مورد استفاده به صورت زنده میگوی ارتمیا میباشد همچنین میتوان به انها دل گوساله، غذاهای منجمد مانند کرم منجمد و … نیز داد، همچنین انواع غذاهای تجاری بالانس شده مخصوص دیسکس از گزینه های دیگر تغذیه ای میباشد.
شرایط نگهداری: آکوایوم محل نگهداری این ماهی باید حداقل به اندازاه 25 تا 28 گالن (هر گالن تقریبا برابر با 4 لیتر میباشد) برای هر جفت بالغ گنجایش داشه باشد و معمولا در آن از وسایل تزیینی زیادی استفاده نمی شود، در بسیاری از موارد، در داخل آکواریوم های محل نگهداری (و مخصوصا محل تکثیر) این نوع ماهی فقط از یک سنگ هوا، یک فیلتر و یک بخاری استفاده میشود. نکته قابل توجه در این مورد این است که بدلیل آنکه مدفوع ماهی میتواند تاثیر زیادی بر سختی آب داشته باشد، برای راحت تر تمیز کردن آکواریوم در هنگام تعویض آب به صورت دوره ای؛ در آکواریوم های محل نگهداری جفتهای بالغ و آماده تکثیر این ماهی از شن و ماسه برای تزیین کف آکواریوم استفاده نمیشود. همچنین برای بهتر تنظیم شدن دمای آب نیز معمولا از دو بخاری در دو طرف آکواریوم به صورت خوابیده بر روی کف آکواریم استفاده میشود. همچنین استفاده از لامپهای فلورسانت در بالای آکواریوم محل نگهداری این ماهی توصیه شده است. ولی دلایل بالا دلیل بر این نیست که شما هم چنین اکواریوم زشتی را برای دیسکس ها تهیه کنید یا از نگهداری آنها صرف نظر کنید شما میتوانید آکواریومی را بنا به سلیقه خود آماده کنید شما شرایط حیاتی ماهی را در نظر بگیرید، و دکوربندی آکواریوم را بنا به سلیقه خودتان انجام دهید. ولی دکور را طوری بچینید که برای تمیز کردن آکواریوم به دردسر نیافتید و بتوانید با کمترین مشکل آکواریوم را تمیز کنید.
آماده سازی آکواریوم برای نگهداری از ماهی دیسکس
اولین قدم برای نگهداری ماهی دیسکس این است که با محیط طبیعی زندگی این آبزی زیبا آشنا شویم تا بتوانیم شرایط زندگی دیسکس را در یک محیط مصنوعی برای این موجود زیبا شبیه سازی کنیم. محل زندگی این ماهی در رودخانه های آمازون می باشد که آمازون شامل بخشهایی از ونزوئلا، کلمبیا، برزیل و پرو است. این مناطق وسیع در فصول بارانی از طریق آب در ارتباط هستند و به همین دلیل این ماهی را می توان در آبهای کوچک آمازون یافت. باران های سنگین به طور جدی در دسامبر شروع به بارش می کنند اما سطح آب رودخانه تا ماه ژانویه تغییری نخواهد کرد جالب است بدانید سه نوع آب در آمازون وجود دارد: آب سیاه ،آب پاک و آب سفید. آب سیاه تمیز بسیار شبیه چای پاک و سیاه است. این آب ناشی از وجود اسیدهای هیومیک است که در داخل رودخانه ها در طول فصلهای باران نفوذ میکنند. آب پاک در بسیاری از موارد در رودخانه هایی که به طور واقعی از قسمت اصلی آن تجزیه شده اند در طول فصول خشک سال زمانی که آب های آمازون به پایین ترین نقطه خود می رسد یافت می شود. این رودخانه های کوچک معمولاً کف شنی دارند. آب سفید که ترکیبی از دو مورد فوق می باشد و مانند تمام آب آمازون سدیم، کلسیم و منیزیم ندارند، می توان مطمئن بود که سختی کل بسیار پایین است. در این آبهاست که می توان ماهی دیسکس یافت. یعنی آبی که سبک باشد که اصلی ترین فاکتور برای دارندگان ماهی دیسکس بشمار می رود. دانستن شیمی آب بسیار مهم می باشد که به صورت جامع و کامل توضیح داده خواهد شد.
اولین قدم برای ورود به دنیای شیمی ابزار لازم این کار است که ما از ساده ترین ابزار ممکن استفاده خواهیم کرد و شایان ذکر است که هدف کلی کمک به دوستان برای لذت بردن از نگهداری این ماهی زیبا می باشد.
آب مورد استفاده برای آکواریوم دیسکس
اکثر آب های لوله کشی منازل با تغییر اندکی برای Discus مناسب خواهند بود. اگر شما از آب شیر منزلتان برای نوشیدن استفاده می کنید این آب قطعا ماهی شما را نخواهد کشت (البته در بعضی کشورها از آب شیر برای نوشیدن استفاده نمی شود). شما حتما باید کلرین (chlorine) و کلرامین (choloramine) را از آب جدا کنید و pH آنرا تغییر دهید ولی سختی آب مشکل حادی ایجاد نمی‌کند اما بهترین آب برای Discus آب با سختی پایین که کمی اسیدی باشد است، این آب را میتوان با استفاده از فیلترهای ro به راحتی به دست آورد. با این حال بسیاری از پرورش دهندگان Discus های جوان خود را در آب شیر معمولی دیکلره شده ( منظور از دیکلره ، جداسازی کلر از آب است) و با ph پایین نگهداری میکنند. این مسئله خیلی اهمیت دارد که قبل از درست کردن آب آکواریم دیسکس، کیفیت آبی را که ماهی شما قبلا در آن بوده را آزمایش کنید یا بپرسید. اگر ماهی مورد نظر شما در آب با pH خنثی نگهداری میشده شما نیز باید در ابتدا آبی با همان کیفیت در آکواریم خانه خود فراهم کنید و بعدا تغییرات مورد نظر را به تدریج اعمال کنید.
پی اچ و سختی آب آکواریوم دیسکس
پی اچ
معمولا بسیاری از Discus ها را در آب با pH بسیار پایین 4.5 نگهداری میکنند البته آنهایی را که در شرایط تولید مثل هستند و بصورت وحشی از زیستگاه شان گرفته شده اند نه ماهی های جوانی را که در آکواریم بدنیا آمده اند. ماهی هایی که در حال رشد هستند معمولا در pH 6.5 نگه داری میشوند چون امکان اینکه در آبی با pH کاملا متفاوت قرار بگیرند بسیار کم است.
برای تست PH آب می توان از یک نوار مخصوص تعیین PH و یا نوع قطره ای آن و یا نوع الکتریکی آن استفاده نمود. روشهای زیادی برای تغییر pH آب وجود دارد که از جمله آنها عبارتند از مواد از پیش آماده شده و یا کودهای تصفیه کننده. بنابراین انتخاب هر یک از این روشها به سلیقه شخصی خودتان بستگی دارد، امروزه نیز در اکواریومی ها مواد مختلف مارک دار برای این منظور موجود میباشد که انتخاب انها بنا به مقدار هزینه و تصمیم شما برای خرید یک محصول خواهد داشت.
سختی
وسایل دیگری مانند تست سختی آب نیز برای اندازه گیری سختی آب که باید روی 3 یا کمتر تنظیم شود استفاده میشود که معمولا کیت Tetra مرغوب تر و رایج تر است. برای پایین آوردن سختی آب می توان از موادی مانند صمغ شیمیایی یا همان رزین با تکنیک های خاص استفاده نمود. فیلتر ro بهترین گزینه برای کاهش سختی است.
نیترات و نیتریت
این دو ماده بی شک سمی ترین و خطرناک ترین ماده برای دیسکس ها هستند. بنابراین کنترل میزان نیترات و نیتریت آب در فواصل زمانی معیین بسیار ضروریست. از آنجا که این 2 نوع ماده اکثرا در اثر فضولات ماهی ها به وجود می آیند بنابراین امکان وجود داشتن آنها در آب تازه بسیار کم است و کنترل آن در مراحل نگهداری آکواریوم بسیار لازم است. برای تعیین نیترات و نیتریت آب از کیت تست نیترات و نیتریت Tetra که بسیار متداول است استفاده می کنیم.
پوشش کف آکواریوم
خیلی وقتها شنیده ایم که بهتر است برای کف آکواریم Discus از هیچگونه پوششی استفاده نکنیم. معمولا با نگه داشتن Discus در آکواریم بدون کف پوش دچار مشکل نمی شوید اما اگر تصمیم به این کار گرفتید فراموش نکنید که حتما جداره خارجی کف آکواریم را رنگ تیره بزنید و یا به نحوی بپوشانید در غیر اینصورت در روحیه آنها تاثیر گذاشته و باعث ترسو و خجالتی شدن آنها میشود. یک لامپ فلوروسنت مخصوص گیاهی با یک حباب گرم و یک حباب سرد نیاز گیاهان را به نور تامین میکنند. ولی به یاد داشته باشید که روشن شدن ناگهانی آکواریم Discus باعث عکس العمل ناگهانی و جهش آنها میشود که با استفاده از گیاهان سطح زی در آب که جلو رسیدن ناگهانی نور به Discus را می گیرند براحتی میتوان از این مسئله جلوگیری کرد. همچنین باید مکان های سایه روشنی را برای آنها فراهم آورد چون دیسکس ها مکان های نسبتا تاریک را به روشن ترجیح میدهند.
با تمام این تفاسیر برای تانکر بیمارستان Discus یا تانکر قرنطینه از ماسه یا هیچ تجهیزات دیگری استفاده نمیشود. اگر اولین باری است که از Discus نگهداری میکنید مسلما تانکر اولیه شما محل قرنطینه نیز خواهد بود. در تانکر بیمارستان یا قرنطینه باید به غیر از فیلتر و هیتر و چراغ ها خالی از هرگونه تجهیزات اضافی باشد. دلیل این بی تجملی این است که شما بتوانید ماهی خود را بدقت زیر نظر بگیرید و از صحت و سلامت آن اطمینان حاصل کنید چرا که خیلی وقتها ماهی سعی در پنهان کردن خود در پشت گیاهان و از چشم شما میکند و اگر قصد مداوای ماهی را دارید وجود گیاهان و ماسه و دیگر تزیینات بی فایده و مزاحم خواهد بود. بعد از مداوا و اطمینان از سلامت ماهی میتوانید ماهی یا ماهیان خود را به تانکر اصلی منتقل کنید. این دوره قرنطیه نباید کوتاهتر از 15 روز باشد.
انتقال ماهی دیسکس به اکواریوم قرنطینه یا اصلی
بعد از آماده سازی آکواریوم دیسکس از خصوصیات فیزیک و شیمیایی، وقت آن رسیده که ماهیان دیسکس خود را به تانک معرفی کنید. وقتی می خواهید ماهیان دیسکس یا هر ماهی جدید دیگری به آکواریوم اضافه کنید باید مواردی رعایت شود که در صورت عدم رعایت این موارد صدمات جدی به ماهی وارد می گردد که در مواردی باعث مرگ ماهی یا کج شدن، سکته و … می شود. اگر ماهی خریداری شده درون کیسه پلاستیکی است درب آن را خوب محکم کنید و کیسه محتوی ماهی را همانطور درون آب آکواریوم قرار دهید. اجازه دهید تا حداقل 15 الی 20 دقیقه بگذرد تا دمای آب در کیسه با دمای آب آکواریوم برابر شود. حال درب کیسه را باز کرده و 1 لیوان از آب داخل آکواریوم را برداشته و درون کیسه بریزید و 3 الی 5 دقیقه منتظر بمانید، در این 5 دقیقه کیسه به همان شکل در آب غوطه ور می‌ماند، حال دوباره درب کیسه را باز کرده و این بار 2 لیوان از آب آکواریوم به درون کیسه بریزید و مجددا 5 دقیقه منتظر بمانید. این کار برای این است که شرایط شیمیایی آب داخل کیسه و آب درون آکواریوم یکسان شود. حال به آرامی ماهی ها را با تور گرفته و در داخل آکواریوم رها کنید. کیسه و آب محتوی آن را نیز دور بریزید. دقت داشته باشید آب داخل کیسه به آکواریوم قرنطینه یا حتی آکواریوم اصلی نریزد.
سخن آخر
ما به افرادی که تازه آکواریوم خود را راه اندازی کردند پیشنهاد می کنیم برای شروع از ماهی های دیگر استفاده کنند به دو دلیل:
1) قیمت ماهی دیسکس بسیار بالا است و در صورت نداشتن تجربه کافی امکان بروز تلفات زیاد وجود دارد قیمت هر ماهی دیسکس سالم و با ظاهری زیبا حداقل 100 هزار تومان هست.
2) هزینه های نگه داری ماهی بسیار بالا هست و مکمل ها و غذاهای مناسب این ماهی و درجه 1 بسیار گران قیمت است.
